टीप: हा लेख केवळ सामान्य माहितीसाठी आहे आणि कोणत्याही वैद्यकीय उपचारांचा दावा करत नाही. अधिक माहितीसाठी नेहमी तुमच्या डॉक्टरांचा सल्ला घ्या आणि त्यांच्या सल्ल्यानुसार योग्य ते बदल करा.
यकृत हे आपल्या शरीरातील अतिशय महत्त्वाचे अवयव आहे. हृदयाला ज्याप्रमाणे रक्ताभिसरणाचे केंद्र मानले जाते, त्याचप्रमाणे यकृत आपल्या संपूर्ण शरीराचे मेटबॉलिक केंद्र मानले जाते. मद्य, तळलेले पदार्थ, जंकफूड, कोल्डड्रिंक यासारख्या अनेक पदार्थामुळे यकृताला नुकसान पोहचू शकते.
यकृत रोग
विविध प्रकारचे यकृत रोग (यकृताचे रोग) आणि परिस्थिती आहेत. हा रोग कुटुंबांमध्ये (अनुवांशिक) असू शकतो. यकृताचे विकार होण्यास अनेक घटक कारणीभूत असतात, ते खालीलप्रमाणे आहेत.
- व्हायरस, जसे अ प्रकारची काविळ, हिपॅटायटीस बी, हिपॅटायटीस सी आणि हिपॅटायटीस ई
- जास्त मद्यपान आणि औषधे
- लठ्ठपणा, अनियंत्रित मधुमेह,हायपरलिपिडेमिया रोग ( फॅटी यकृत रोग)
- आनुवंशिक रोग, जसे की विल्सन रोग आणि हेमोक्रोमॅटोसिस.
वरील सर्व उपचार न केल्यास होऊ शकतात यकृत सिरोसिस आणि एचसीसी, म्हणून लवकर उपचार केल्याने स्थितीची तीव्रता टाळता येते.
लिव्हर ओटीपोटाच्या उजव्या बाजूला फास्यांच्या खाली स्थित आहे. यकृत हे अन्नाचे पचन आणि शरीराला हानिकारक विषारी पदार्थांपासून मुक्त करण्यासाठी महत्त्वपूर्ण आहे. पचनसंस्थेतून जाताना हा अवयव पोषक घटक वेगळे करतो. हे पित्त देखील तयार करते, एक द्रव जो पचनास मदत करतो आणि शरीरातील विषारी पदार्थ काढून टाकतो.
यकृताचे आजारांची लक्षणे
यकृताच्या आजारात काहीवेळा पूर्णपणे किंवा थोड्या प्रमाणात बिघाड आढळतो.बिघडलेले यकृत शरीराचा डोलारा पूर्णपणे दुरुस्त करू शकते आणि तसेच अन्य अवयव सुद्धा बिघडवू शकते उदा. मूत्रपिंड, मेंदू, फुफ्फुसे, रक्ताभिसरण इत्यादी.
यकृताच्या आजाराची अनेक लक्षणे आढळतात :-
- उजव्या बरगडी खाली दुखणे
- मेंदूवर सूज येणे : सूरतातीला झोपेचा दिनक्रम बदलतो, आणि नंतर खूप झोप येणे, शुद्ध हरपणे, गुंगी येणे,कोम्यात जाणे इत्यादी लक्षणे दिसू शकतात
- मळमळ होणे / भूक न लागणे
- लघवीचे प्रमाण कमी होणे,गडद रंगाचे मूत्र
- ताप येणे
- शरीराला खाज येणे
- अंगावर सूज येणे (पायांवर आणि सर्वांगावर)
- जलोदर / पोटात पाणी होणे
- कावीळ
- थकवा येणे अगदी दररोजची कामे करतानाही थकवा जाणविणे
- रक्ताच्या उलट्या होणे
- त्वचा कोरडी पडणे, काळे निळे डाग पडणे
- शरीराला खाज येणे
- शरीरातील स्नायूंचा ऱ्हास होणे, वजन कमी होणे
- सहज जखम
यकृताचा आजार हे जगातील सर्वमानवी मृत्युंच्या कारणातील एक कारण समजले जाते तसेच यकृत व्याधींमुळे आजारी रुग्णांची संख्याही पुष्कळ आहे.यापैकी एक किंवा अनेक लक्षणे आढळल्यास ताबडतोब यकृत तज्ञांचा सल्ला घेणे अत्यावश्यक आहे.
कारणे :-
1.जननशास्त्र
जर तुम्हाला तुमच्या पालकांकडून दोषपूर्ण जनुक प्राप्त झाले असेल तर यकृतामध्ये असंख्य हानिकारक पदार्थांच्या निर्मितीमुळे यकृताचे विकार होऊ शकतात. अनुवांशिक यकृताच्या स्थितींमध्ये हे समाविष्ट आहे:
- विल्सनचा आजार
- हिमोक्रोमॅटोसिस
- अल्फा -1 अँटीट्रिप्सिनची कमतरता
कर्करोगाची वाढ जसे की:
- यकृत अर्बुद पित्तविषयक नलिका कर्करोग
- यकृत अर्बुद
2.संक्रमण
यकृताला विषाणूंचा संसर्ग होऊ शकतो, ज्यामुळे जळजळ होते आणि यकृताचे कार्य कमी होते. यकृताला हानी पोहोचवणारे विषाणू रक्त किंवा वीर्य, दूषित अन्न किंवा पाणी किंवा संक्रमित व्यक्तीच्या थेट संपर्काद्वारे प्रसारित केले जाऊ शकतात. हिपॅटायटीस विषाणू हे यकृताच्या संसर्गाचे सर्वात सामान्य कारण आहेत, व्हायरसमध्ये हे समाविष्ट आहे:
- हिपॅटायटीस क
- हिपॅटायटीस ब
- अ प्रकारची काविळ
संक्रमणानंतर यकृत रोगाची खालील महत्त्वाची कारणे आहेत:
- काही हर्बल घटक
- काही ओव्हर-द-काउंटर किंवा प्रिस्क्रिप्शन औषधे
- यकृतामध्ये चरबी जमा होणे (नॉन-अल्कोहोलिक फॅटी यकृत रोग)
- दीर्घकालीन मद्यपान
यकृत रोग टाळण्यासाठी तुम्ही काय करू शकता?
निरोगी आहार घेणे . नियमित व्यायाम करणे. अल्कोहोल टाळा, ज्यामुळे तुमचे यकृत त्याचे काम करणे कठीण करते. फक्त तुम्हाला आवश्यक असलेली औषधे घ्या आणि डोस शिफारसींचे काळजीपूर्वक पालन करा.
अन्न स्वच्छता राखा
अन्न सेवन करण्यापूर्वी किंवा ते तयार करण्यापूर्वी, आपले हात व्यवस्थित धुवा. बाहेर पडताना बाटलीबंद पाण्याचा वापर करा, वारंवार हात धुवा आणि वैयक्तिक स्वच्छता राखा.
दारू पिणे सोडा
अल्कोहोल घेऊ नका, हृदयाच्या सर्व प्रकारच्या समस्या आणि यकृत विकारांपासून बचाव करण्याचा हा एक उत्तम उपाय आहे.
निरोगी वजन राखून ठेवा
नॉन-अल्कोहोलिक फॅटी लिव्हर रोग लठ्ठपणामुळे होऊ शकतो, म्हणून शरीराचे वजन चांगले ठेवा.
निर्देशानुसार औषधे घ्या
डॉक्टरांच्या निर्देशानुसार फक्त प्रिस्क्रिप्शन आणि ओव्हर-द-काउंटर औषधे घ्या. प्रिस्क्रिप्शन किंवा ओव्हर-द-काउंटर औषधांसह हर्बल सप्लिमेंट्स एकत्र करण्यापूर्वी, तुमच्या डॉक्टरांचा सल्ला घ्या.
हिपॅटायटीस लसीकरण
हिपॅटायटीस होण्याची शक्यता जास्त असल्यास हिपॅटायटीस ए आणि बी लस घेण्याबाबत तुमच्या डॉक्टरांचा सल्ला घ्या.
यकृताच्या निरोगी आरोग्यासाठी ‘या’ पदार्थांचे सेवन ठरेल फायदेशीर-
1.ब्रोकोली, कोबी आणि फ्लॉवर सारख्या क्रूसिफेरस भाज्यांचे सेवन आरोग्यासाठी फायदेशीर तर आहेच पण या भाज्या यकृतदेखील निरोगी ठेवतात. या भाज्यांचे सेवन केल्याने यकृत डिटॉक्स करते.
2यकृत डिटॉक्स करण्यासाठी हळदीचा औषधासारखा परिणाम होतो. हळद जळजळ वाढवणारे रेणू मारते आणि यकृत निरोगी ठेवते. हळदीमध्ये असलेले क्युरक्यूमिनॉइड्स यकृत निरोगी ठेवण्यास मदत करतात. तुम्ही हळद रोज दुधासोबत खाऊ शकता, ते खूप फायदेशीर ठरेल.
3. ग्रीन टी आणि हर्बल टीचे सेवन करून यकृत सहजपणे डिटॉक्स केली जाऊ शकते. या चहाच्या सेवनाने वजन कमी करता येते आणि यकृत निरोगी ठेवता येते. ग्रीन टी अतिरिक्त चरबी कमी करते आणि यकृतमध्ये साचलेली घाण काढून टाकते.
निष्कर्ष
एकंदरीत, यकृत हे आपल्या शरीराच्या सामान्य आरोग्याच्या स्तंभांपैकी एक आहे. त्याच्या आरोग्याचे निरीक्षण करण्यासाठी निरोगी आहार, स्पर्धात्मक शारीरिक क्रियाकलाप आणि नियमित व्यायाम आवश्यक आहे. यकृताच्या आरोग्याच्या घटकांची काळजीपूर्वक मांडणी करून, तुम्हाला आनंद, ऊर्जा, आनंद, आरोग्य आणि संतुलित जीवनशैलीसाठी दिशा मिळू शकेल. तुमच्या जीवनकाळात यकृत आरोग्य वाचनासह, तुम्हाला तुमच्या आरोग्याच्या नवीन उंचीवर जाण्यासाठी प्रेरणा मिळू शकते. रक्तस्त्राव, मधुमेह आणि इतर समस्यांबाबत काळजी घेतल्यास तुमचे यकृत भविष्यासाठी निरोगी आणि निरोगी राहण्यास मदत होईल.